Het Javaanse Huwelijk.

De huwelijksceremonie wordt door de Javanen (net zoals vele andere bevolkingsgroepen) beleefd als een belangrijk moment in het leven en wordt gevierd met trots en waardigheid, eigen aan de Javaanse cultuur. Deze traditie, overgeleverd vanuit de oude culturen, is sterk bewaard gebleven bij zowel de Javanen in Suriname en Nederland.

Maar evenals bij andere tradities heeft ook de huwelijksceremonie wijzigingen en/of aanpassingen ondergaan. Een Javaanse huwelijk beleefd door de Javanen in Suriname is op verschillende punten 'anders' als de manier waarop een Javaans huwelijk op Java wordt beleefd. Hoewel sommige ceremonies nog steeds dezelfde titel en inagenoeg dezelfde symboliek hebben, zijn er verschillen te ontdekken welke zich niet beperken tot alleen de kleding, maar ook terug te vinden zijn in de uitvoering van de ceremonies.

Dit artikel zal zich beperken tot de traditie van de Javanen in Suriname, met hier en daar verwijzingen naar duidelijke verschillen met de beleving van de Javanen uit Java.

Een handeling welke ongewijzigd gebleven is, is dat de organisatie van het huwelijksfeest gebeurt door de ouders van de bruid. Zij bepalen ook welke cermonies gevolgd zullen worden en zijn verder ook verantwoordelijk voor het organiseren van het huwelijksfeest.

Een Javaans huwelijksfeest heeft verschillende ingewikkelde rituelen en bestaat uit meerdere ceremonies, t.w.:

De rol van de Dukun Manten is bij een Javaanse bruiloft zeer belangrijk; zij is de vrouw, die met haar kennis van traditionele gebruiken, de ceremonies leidt en voor de make-up en kledij van het bruidspaar zorgt. Hier stuiten we al op een spraakverschil. In Indonesie zal nooit gesproken worden van een Dukun Manten maar van een Pemaes. Een Dukun heeft immers een negatieve (bij)klank in de oren van Indonesiers, terwijl in Suriname een Dukun een vooraanstaande persoonlijkheid is.

TARUB:

Enkele dagen (1 tot 3 dagen) voor het huwelijk wordt de ingang van het huis of erf versierd met Tarub: een 'poort' wordt versierd met verschillende bloemen, bladeren en planten. Er is sprake van veel symboliek:

  • Twee bananen-stammen versierd met rijpe bananen: Zoals bananenbomen overal kunnen groeien, zo ook zal het nieuwe paar zich overal goed en gelukkig voelen.
  • Twee Tebu Wulung (rode rietsuiker): Twee families komen samen om het huwelijk te vieren.
  • Twee Kelapa Gading (half-rijpe kokosnoot): Het paar houdt van elkaar en van de hele familie en zal altijd voor mekaar zorgen.
  • Verschillende bladeren van de Kroton, alang-alang (hoog gras), dhadhap srep (bloesems): Het paar zal altijd in veiligheid wonen tezamen met de hele familie.
  • Bovenaan de poort zal je ook bekletepe zien, dit is een versiering van Janur Kuning (jonge kokospalmbladeren ): duivelse geesten weten nu dat er een ceremonie plaats heeft in dit huis en dat ze moeten wegblijven.

Midadarenie.

De Midodareni ceremonie heeft plaats op de vooravond van het huwelijk en de Ijab en Panggih ceremonies. Midodareni is afgeleid van het woord Widodari, dat hemelnimf (Engel, Godin) betekent. Deze avond wordt de bruid even mooi als een hemelnimf. Andere nimfen komen haar bezoeken.
De bruid dient in haar kamer te blijven van 18:00 tot middernacht. Bij haar zitten enkele oudere vrouwen die haar advies geven. Familie van de bruid en de bruidegom, alsook haar vrienden, kunnen haar eventjes bezoeken. Alleen vrouwen worden toegelaten.
De ouders van de bruid geven haar de laatste maaltijd. Vanaf de volgende dag staat ze onder de hoede van haar man.

In de bruidskamer worden offers (sajen) geplaatst. Om middernacht worden de offers uit de bruidskamer gehaald. De aanwezige familie en vrienden kunnen zich dan aan het eten te goed doen.

Buiten de bruidskamer vindt ondertussen de ontmoeting van de familie en vrienden van de bruid met de familie van de bruidegom(Peningsetan) plaats.

PENINGSETAN (Srah-Srahan).

Peningsetan is afgeleid van het woord singset (verbinden). De twee families ontmoeten elkaar en worden 'schoonfamilies'. Om 19.00 uur arriveert de bruidegom met zijn familie bij de woning van de familie van de bruid. Ze hebben geschenken bij zich:

Beide families kunnen elkaar nu wat beter leren kennen. De familie van de bruidegom mag naar binnen. Alleen de bruidegom mag niet naar binnen. Hij moet buiten (op de veranda) blijven wachten, vergezeld van vrienden en kennissen. Hij kan alleen een glas water te drinken krijgen en hij mag niet roken. Pas na middernacht kan hij eten: Het is een les in bekoring: hij kan de honger en verleiding weerstaan.

Aan het eind van de avond vertelt een bode aan de gastvrouw en gastheer dat de bruidegom nu onder hun verantwoordelijkheid staat. De bruidegom keert niet terug naar huis, maar mag nu het huis binnentreden. Hij mag echter niet in de bruidskamer komen.

Kembar Mayang

Op de avond voor de Temuning ceremonie wordt ook de Kembar Mayang (set bruidsboeketten, 2 voor de bruid en 2 voor de bruidegom) vervaardigd. De kembar mayang wordt slechts eenmaal in het leven van een persoon t.b.v. die persoon gemaakt. Trouwt iemand voor een tweede keer, dan zal hij/zij geen kembar mayang meer krigen. Het vervaardigen van de kembar mayang gaat gepaard met een complete theater uitvoering. Elke tak, blad of bloem dient 'gekocht' te worden door de moeder van de bruid.

De boeketten worden gemaakt van verschillende soorten bladeren, bloemen en ornamenten gemaakt van Janur Kuning, vastgezet in een debog (bananenstam). Ook hier is er sprake van een brede symbolische betekenis:

LALAR (reinigingsritueel):

Dit reinigingsritueel is bedoeld om het bruidspaar zowel lichamelijk als geestelijk te reinigen. Deze ceremonie (op Java SIRAMAN genoemd) wordt op Java 's namiddags georganiseerd, op de dag voordat de andere belangrijke ceremonies, de Ningkah en de Panggih, worden uitgevoerd, terwijl in Suriname veelal de LALAR ceremonie op de dag van de Nemonie ceremonie wordt uitgevoerd.

Het paar neemt midden in de (woon)kamer op een kelasa (rieten mat) plaats, enkel gekleed in een batik kleed. Bij deze reinigingsceremonie wordt gebruik gemaakt van glepung beras werna 7, een fijngemalen mengsel van (7) rijstsoorten, waaraan godong kemuning, pandhan wangi en mangir zijn toegevoegd. Dit wordt als een soort van scrub gebruikt. Familie en vrienden mogen allen om de beurt het paar 'reinigen', dit gebeurt door wat van het mengsel op de lichamen van het paar te wrijven. De ceremonie wordt afgesloten met het 'poederen' van de bruid met een gele poeder (lalar) en het wegscheren van de 'babyhaartjes' rond gezicht, hals en nek.

IJAB (NINGKAH) ceremonie.

De Ijab ceremonie is het belangrijkste ritueel om het huwelijk te legaliseren. De voltrekking van de Ijab ceremonie gebeurt in overeenstemming met de godsdienst van het paar.

TEMUNING (PANGGIH of NEMONIE): Onder begeleiding van gamelan muziek, begint de traditionele ontmoeting (Panggih of Nemonie) tussen de bruid en haar bruidegom aan de met Tarub versierde poort voor het huis. De bruidegom arriveert bij de poort voor het huis van de ouders van de bruid. Hij is vergezeld door zijn familie. Alleen zijn ouders zijn er niet bij. Zij mogen bij deze gebeurtenis niet aanwezig zijn.

De bruid, vergezeld van twee oudere vrouwen, komt uit haar bruidskamer. Haar ouders en familie komen achter haar. Twee vrouwen dragen de Kembar Mayang.

Tijdens de Panggih ceremonie wordt de Kembar Mayang naar buiten gebracht en langs de weg gegooid om zo de boze geesten van deze ceremonie en de omliggende huizen weg te houden. Tevens worden twee Kembar Mayang links en rechts van de troon gezet als versiering.

BALANGAN GANTAL (Suruh): De bruid ontmoet de bruidegom. Ze naderen elkaar. Wanneer ze ongeveer drie meter van elkaar verwijderd zijn, gooien ze de gantal (een bij elkaar gebundelde betel bladeren) naar elkaar toe. Volgens oude tradities hebben betel bladeren de kracht om boze geesten weg te jagen. Door betel bladeren naar elkaar toe te gooien, bewijst men dat de persoon voor je de echte persoon is en niet één of andere boze geest die zich voordoet als die persoon.

WIJI DADI:

De bruidegom breekt een ei met de rechtervoet, de vruchtbaarheid van het huwelijk wordt hiermee gesymboliseert. De bruid wast de bruidegoms voet met bloemenwater. Dit wil zeggen dat de man klaar is om een verantwoordelijke echtgenoot te zijn en dat de vrouw klaar is om haar man trouw te dienen.

SINDUR BINAYANG:

Na het ritueel van Wiji Dadi leidt de moeder van de bruid het paar naar de huwelijkstroon. Zij wijst hiermee de weg die leidt naar het geluk

KACAR KUCUR of TAMPA KAYA:

De bruid krijgt van de bruidegom sojabonen, pinda's, gele rijst, maïs, dlingo benglé kruiden, bloemen en verschillende soorten muntstukken (waarbij het aantal even moet zijn). Het stelt voor dat de echtgenoot al zijn inkomen aan zijn vrouw moet geven. De bruid ontvangt zorgvuldig deze geschenken in een witte doek op haar schoot. Zij moet een goede en zorgende huisvrouw zijn.

TANEM: De vader van de bruid zet het paar op de huwelijkstroon. Hij keurt dit huwelijk goed. Hij geeft zijn zegen.

TIMBANG: Zowel de bruid als de bruidegom zitten elk op één been van de vader van de bruid, terwijl hij zegt dat ze elk evenveel wegen. Hiermee bedoelt de vader dat hij van beiden evenveel houdt.

TUKAR KALPIKA: Het uitwisselen van de ringen als teken van eindeloze liefde.

DAHAR KLIMAH of DAHAR KEMBUL:

Het huwelijkspaar eet en drinkt samen, ze voeden elkaar. De Dukun Manten, als leider van de ceremonie, geeft een bord aan de bruid met daarop gele rijst, gebakken ei, sojabonen, tahoe (tofu), abon (doorbakken vlees) en kippenlever. Eerst maakt de bruidegom drie kleine balletjes en geeft het met de rechterhand aan zijn bruid. Daarna doet de bruid hetzelfde voor de bruidegom. Wanneer ze gedaan hebben met eten, drinken ze ook samen. Dit ritueel heeft als betekenis dat het paar samen moet genieten van alle bezittingen die ze hebben.

MERTUI: De ouders van de bruid halen de ouders van de bruidegom op, die de hele tijd voor het huis hebben gewacht. Ze wandelen samen naar de plaats van de ceremonie. De moeders vooraan, de vaders achteraan. Daar zetten ze zich op de huwelijkstroon: de ouders van de bruid rechts van het paar, de ouders van de bruidegom links van het paar.

SUNGKEMAN: Knielend vraagt het paar de zegen van de ouders. Eerst aan de ouders van de bruid, daarna aan de ouders van de bruidegom. De Dukun Manten neemt, voordat dit ritueel begint, de keris van de bruidegom en geeft deze weer terug na het beëindigen van de Sungkeman.